Oeganda behoort tot de enige drie landen ter wereld waar berggorilla’s leven!

To read this article in English please click here.

Het is vanwege de locatie van ons NiCA  Foundation direct aan het prachtige Lake Bunyonyi, niet ver gelegen van nationale parken waar berggorilla’s gespot kunnen worden, en niet in de laatste plaats ook vanwege de bijzondere omstandigheden die ons juist naar dit specifieke gebied geleid hebben, dat een artikel op onze website over deze prachtige dieren niet mag ontbreken!

Oeganda behoort tot de enige drie landen in de wereld waar berggorilla’s voorkomen. De andere landen zijn Rwanda en de Democratische Republiek Congo, beide grenzend aan Oeganda. Van de gorilla soorten zijn de berggorilla’s het grootst en ook het meest in hun bestaan bedreigd. Aangezien ze niet overleven in gevangenschap komen ze in dierentuinen wereldwijd niet voor. In 2013 werd hun aantal op zo’n 750 geschat.

Tot 1902 wist men niet van het bestaan van berggorilla’s. Niemand had verwacht dat gorilla’s konden leven in hoger gelegen gebieden en een veel kouder klimaat dan in West Afrika, waar andere gorilla rassen leven. In 1902, Rwanda was toen een Duitse kolonie, was een man genaamd Kapitein von Bergenge, samen met een paar vrienden, de Rwandese zijde van de berg Mount Sabinyio aan het beklimmen, toen zij op zo’n 2850 meter boven zeeniveau een groep onbekende apen spotten. Ze schoten een jong mannetje neer dat ongeveer 5 jaar oud was en zo’n 100 kilo woog. Het dier was niet al te groot, maar wel groter dan elke andere aap die ze ooit gezien hadden. Het werd naar Duitsland gestuurd voor onderzoek en men concludeerde dat het een gorilla was. Erg interessant om te weten is dat gorilla’s en mensen genetisch 98% identiek zijn!

De wouden waar berggorilla’s leven zijn vaak duister, nevelig en koud. De grootste populatie (zo’n 400) bevindt zich in Oeganda’s Bwindi Impenetrable National Park, ook wel “plaats der duisternis” genaamd. Het dichte bladerdak dat de bomen vormen maakt het bos heel donker. De hoogte van het bos varieert tussen 1.160 en 2.607 meter boven zeeniveau. Een veel kleinere populatie berggorilla’s bevindt zich in Oeganda’s Mgahinga National Park.

Hoewel sterk en indrukwekkend staan berggorilla’s over het algemeen bekend als vriendelijk en verlegen. Ze worden als hoog intelligent aangemerkt, en het is bekend dat ze dezelfde gereedschappen gebruiken als andere mensapen en dat ze een veelheid aan stemgeluiden gebruiken om te communiceren. Het zijn hoofdzakelijk planteneters en ze brengen veel tijd al fruit en groente etend door.

Berggorilla’s leven in hechte familie groepen. Een typische groep bestaat uit : een zilverrug, zijnde een volwassen mannetje dat de onbetwister leider van de groep is; één of twee zwartruggen (ook mannetjes) die als wachten fungeren; drie tot vier vruchtbare vrouwtjes die meestal hun hele leven met de zilverrug verbonden zijn; en tenslotte drie tot zes nakomelingen.

De dominante zilverrug bepaalt het gaan en staan van de groep. Hij is het die de anderen naar geschikte plaatsen leidt waar voedsel te vinden is. Hij bemiddelt in conflicten binnen de groep en beschermt hem tegen bedreigingen van buitenaf. Wanneer de groep wordt aangevallen door mensen, luipaarden of andere gorilla’s, zal de zilverrug hem altijd beschermen, zelfs ten koste van zijn eigen leven. Als een moeder sterft of de groep verlaat is het gewoonlijk de zilverrug die de zorg voor de verlaten kroost op zich neemt; hij laat hen zelfs in zijn eigen nest slapen.

Is Oeganda is het onder begeleiding spotten van berggorilla’s de meest populaire activiteit voor toeristen. Niet heel verwonderlijk, aangezien meer dan de helft van het momenteel bestaande aantal berggorilla’s zich in de hierboven genoemde nationale parken bevindt. Het gelimiteerde aantal groepen dat gespot kan worden is gewend aan het zien van mensen. Het duurt ongeveer twee jaar om dat te bewerkstelligen.

Het gegeven dat berggorilla’s in gevangenschap niet overleven met daarbij de wetenschap dat zij, wegens aan mensen te wijten factoren, met uitsterven bedreigd werden, heeft ertoe geleid dat het noodzakelijk werd maatregelen te nemen om hun leefgebied te behouden. Er werd illegaal op de dieren gejaagd, door het onophoudelijke kappen van bomen werd hun leefgebied alsmaar kleiner, en als gevolg van oorlogen trokken vluchtelingen hun leefgebied in, met alle gevolgen van dien. Om aan dat alles een einde te maken werd in 1991 het tot dan toe Bwindi Impenatrable Forest genoemde woud omgedoopt tot nationaal park met de naam Bwindi Impenetrable National Park. Ook werd Mgahinga Gorilla National Park in het leven geroepen. De parken liggen niet ver van elkaar verwijderd in het zuiden van het land.

Deze maatregelen hebben er gelukkig toe geleid dat het aantal berggorilla’s weer is toegenomen, maar ze zijn nog steeds uitermate kwetsbaar. In Oeganda betaalt iedere toerist $500 voor het onder begeleiding spotten van berggorilla’s. Dat klinkt weliswaar als een hoog bedrag, echter, als men daarbij in aanmerking neemt dat het hoofdzakelijk wordt aangewend voor het behoud van de berggorilla’s is het een alleszins redelijk bedrag.

Trieste bijkomstigheid is wel dat, als gevolg van de maatregelen die noodzakelijk waren om de beggorilla’s te beschermen, mensen behorend tot de oudste overlevende stammen in Afrika, de Batwa, uit de bossen verdreven werden. Ze hadden geen toegang meer tot de gebieden die dan toe altijd hun thuis geweest waren. In een volgend artikel zal ik dieper ingaan op de Batwa en hun moeilijke positie.

Update November 2018: de in Zwitserland gevestigde Internationale Unie voor natuurbehoud heeft de status van de berggorilla bijgewerkt van “ernstig bedreigd” tot “bedreigd”. Er leven nu net iets meer dan 1,000 berggorilla’s, tien jaar geleden werd hun aantal geschat op zo’n 680. De maatregelen om het uitsterven van de berggorilla te voorkomen, alsook de opbrengsten van toerisme waarmee leefgebieden in stand gehouden kunnen worden, hebben in grote mate bijgedragen tot dit positieve resultaat. Hierbij dient wel te worden aangetekend dat hun aantal steeds heel gemakkelijk ook weer kan dalen, aangezien het slechts twee kwetsbare en nog steeds kleine populaties betreft.

NB: voor iedereen die graag op de hoogte gehouden wil worden van het laatste nieuws op onze website bestaat de mogelijkheid ons dit te laten weten door hieronder als opmerking naam en e-mailadres achter te laten. Na aanmelding ontvangt u per e-mail de link naar elk laatst gepost artikel.